Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wraz z wojewódzkimi funduszami mają szerokie uprawnienia kontrolne wobec otrzymujących pieniądze. Mogą one prowadzić weryfikację zarówno samodzielnie, jak i poprzez zewnętrzne podmioty. Kontrole mogą być realizowane na każdym etapie - od momentu złożenia wniosku, przez okres realizacji inwestycji, aż do pięciu lat po jej zakończeniu.
Podczas kontroli szczególną uwagę zwraca się na sposób wykorzystania przyznanych środków oraz zgodność realizacji przedsięwzięcia z deklarowanymi założeniami. Rozliczający dotacje są zobowiązani do udostępnienia nie tylko dokumentacji, lecz także samego budynku do oględzin.
Decyzja o zawieszeniu programu Czyste Powietrze nie wynika wyłącznie z wykrytych nieprawidłowości ze strony firm wykonawczych. Istotnym problemem okazały się również naruszenia warunków umowy przez samych beneficjentów. Niektórzy z nich nie przestrzegają zobowiązań, które były podstawą przyznania dofinansowania na wymianę pieców albo przeprowadzenia termomodernizacji.
W przypadku stwierdzenia poważnych naruszeń warunków umowy, takich jak brak likwidacji nieekologicznych źródeł ciepła albo zaniżanie deklarowanych dochodów, uczestnik programu musi liczyć się z wypowiedzeniem umowy i koniecznością zwrotu całej otrzymanej kwoty wraz z odsetkami. Przy mniej istotnych nieprawidłowościach fundusz może zdecydować o zmniejszeniu wysokości przyznanej dotacji.
Obecnie nie jest znana data wznowienia programu Czyste Powietrze ani szczegółowe zasady, na jakich będzie on funkcjonował w przyszłości. Trwający przegląd ma na celu wypracowanie mechanizmów, które pozwolą skuteczniej zapobiegać nadużyciom zarówno ze strony wykonawców, jak i osób otrzymujących środki z programu.
System kontroli dotacji środowiskowych jest istotnym elementem zapewniającym prawidłowe wykorzystanie środków publicznych przeznaczonych na poprawę efektywności energetycznej i ochronę środowiska. Właściwa weryfikacja realizowanych inwestycji pozwala na skuteczniejsze osiąganie celów programu, którymi są redukcja emisji zanieczyszczeń i poprawa jakości powietrza w Polsce.
Fot. Pavel Danilyuk
