Jednym z głównych zarzutów NIK jest niewystarczająca analiza i weryfikacja informacji dostępnych Urzędowi Miasta Opola. Kontrolerzy zwrócili uwagę, że urzędnicy nie wykorzystywali w pełni danych o zakończeniu budowy obiektów, przekazywanych przez organy nadzoru budowlanego, ani informacji z własnych zasobów ewidencyjnych.
Pracownicy urzędu, mimo posiadania odpowiednich uprawnień, nie wzywali podatników do składania informacji lub deklaracji podatkowych, co jest możliwe na podstawie przepisów ordynacji podatkowej. Ta bierność doprowadziła do sytuacji, w której znaczna liczba nieruchomości na terenie miasta nie została objęta opodatkowaniem.
Kontrola NIK wykazała, że aż 110 nieruchomości spośród 681 punktów adresowych objętych badaniem nie zostało opodatkowanych podatkiem od nieruchomości. Stanowi to 16% sprawdzonych adresów, co sugeruje, że problem może mieć znacznie szerszy zasięg w skali całego miasta. Biorąc pod uwagę losowy dobór próby, wyniki te mogą być alarmujące dla miejskich finansów.
Kolejnym obszarem krytyki ze strony NIK jest sposób udzielania zwolnień z podatku od nieruchomości. W latach 2019-2023 (do połowy roku) udzielono zwolnień na łączną kwotę 54 758,89 zł dla nieruchomości, które nie spełniały wymaganych kryteriów. Dotyczyło to obiektów, które nie zostały indywidualnie wpisane do rejestru zabytków lub zostały wpisane jedynie jako część zespołów architektonicznych.
Zdaniem kontrolerów, takie działanie narusza przepisy ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. NIK określiła to jako systemowy błąd, który wymaga natychmiastowej korekty ze strony władz miasta.
Izba zwróciła również uwagę na bardzo niską liczbę przeprowadzanych kontroli podatkowych. W całym okresie objętym badaniem przeprowadzono zaledwie 21 takich kontroli, co stanowi jedynie 0,03% w stosunku do aktywnej liczby podatników, wynoszącej 54 534 w 2023 roku. Tak niska częstotliwość kontroli może prowadzić do niewystarczającej weryfikacji wywiązywania się podatników z obowiązku zapłaty podatku od nieruchomości.
Wnioski i zalecenia pokontrolne
W wyniku przeprowadzonej kontroli, NIK sformułowała szereg wniosków skierowanych do Prezydenta Miasta Opola. Wśród najważniejszych zaleceń znalazły się:
Intensyfikacja działań mających na celu weryfikację informacji będących w posiadaniu Urzędu, aby zapewnić powszechność opodatkowania podatkiem od nieruchomości.
Weryfikacja oraz wszczęcie postępowań podatkowych w przypadku 110 nieruchomości, które nie zostały objęte podatkiem od nieruchomości.
Zapewnienie rzetelnej weryfikacji przesłanek uprawniających do zwolnienia z podatku od nieruchomości.
Pozytywnym aspektem jest fakt, że Prezydent Opola przyjął do realizacji wszystkie wnioski pokontrolne, co może świadczyć o gotowości do poprawy sytuacji i uszczelnienia systemu poboru podatku od nieruchomości w mieście.